Türklerin en yaygın sazı olan bağlama, Anadolu'nun çeşitli yörelerinde, çok değişik akortlarla yani düzenlerle çalınmaktadır. Zaten bağlama ailesinde ''düzen'' sözcüğü, tellerin akort edilmesi anlamında kullanılmaktadır. Çok bilinen ve yaygın olan kara düzenin (bozuk düzen) yanı sıra son yıllarda yaygınlaşan ''bağlama düzeni'' en çok bilinen ve kullanılan iki düzendir. Bunların dışında, çeşitli yörelerde, çeşitli adlandırmalarla pek çok düzen vardır. Bugüne kadar tespit edilen başlıca on dokuz düzen aşağıda belirtilmiştir.
Tablodan görüleceği gibi, bağlamadaki üç grup (alt-orta-üst) telin değişik seslere çekilmesi ile kullanılmaktadır. Çok bilinen ve yaygın olan kara düzenin (bozuk düzen) yanı sıra son yıllarda yaygınlaşan ''bağlama düzeni'' en çok bilinen ve kullanılan iki düzendir. Bunların dışında, çeşitli yörelerde, çeşitli adlandırmalarla pek çok düzen vardır. Bugüne kadar tespit edilen başlıca on dokuz düzen aşağıda belirtilmiştir. Tablodan görüleceği gibi, bağlamadaki üç grup (alt-orta-üst) telin değişik seslere çekilmesi ile değişik düzenler ortaya çıkmaktadır. On dokuz düzenin hepsinde alt teller ''La'' sesi kabul edilip, diğer teller buna göre belirlenmektedir.
|
Düzenlerin
Adı
|
Seslerinin Adı ve Yeri
|
Alt
Teller |
Orta
Teller |
Üst
Teller |
Karar Sesleri |
ABDAL DÜZENİ |
LA |
LA |
SOL |
LA |
ACEMAŞİRAN DÜZENİ |
LA |
LA |
FA |
FA |
BAĞLAMA DÜZENİ |
LA |
RE |
Mİ |
Mİ |
BOZUK(KARA) DÜZEN |
LA |
RE |
SOL |
LA |
ÇARGAH DÜZENİ |
LA |
RE |
SOL |
Sİ |
EVİÇ DÜZENİ |
LA |
Sİ |
SOL |
Sİ |
HÜSEYNİ DÜZENİ |
LA |
LA |
Mİ |
LA |
HÜZZAM DÜZENİ |
LA |
LA |
FA# |
FA# |
KAYSERİ DÜZENİ |
LA |
Mİ |
LA |
LA |
KÜTAHYA DÜZENİ |
LA |
RE |
RE |
RE |
MİSKET DÜZENİ |
LA |
RE |
FA# |
FA# |
MÜSTEZAT DÜZENİ |
LA |
RE |
FA |
FA |
RAST DÜZENİ |
LA |
DO |
SOL |
DO |
SABAHİ DÜZENİ |
LA |
DO |
LA |
LA |
SEGAH DÜZENİ |
LA |
RE |
Sİ |
Sİ |
ŞUR DÜZENİ |
LA |
Mİ |
Sİ |
LA |
ÜMMİ DÜZENİ |
LA |
LA |
RE |
LA |
YEKSANİ(IRIZVA) DÜZENİ |
LA |
RE |
LA |
LA |
ZİRGÜLE DÜZENİ |
LA |
FA |
SOL |
SOL |
Bağlama düzenleri konusunda farklı saptamalar ve görüşler vardır, bunlara aşağıda yer verilmiştir.
Cafer AÇIN'ın Saptamaları : |
|
Düzenlerin
Adı
|
Seslerinin Adı ve Yeri
|
Alt
Teller |
Orta
Teller |
Üst
Teller |
Karar Sesleri |
ABDAL DÜZENİ |
LA |
LA |
SOL |
LA |
ACEMAŞİRAN DÜZENİ |
LA |
LA |
FA |
FA |
BAĞLAMA DÜZENİ |
LA |
RE |
Mİ |
Mİ |
BOZUK DÜZEN |
LA |
RE |
SOL |
RE |
ÇARGAH DÜZENİ |
LA |
RE |
Sİ |
Sİ |
EVİÇ DÜZENİ |
LA |
Sİ |
SOL |
Sİ |
HÜSEYNİ DÜZENİ |
LA |
LA |
Mİ |
LA |
HÜZZAM DÜZENİ |
LA |
LA |
FA# |
FA# |
KAYSERİ DÜZENİ |
LA |
Mİ |
LA |
LA |
KÜTAHYA DÜZENİ |
LA |
RE |
RE |
RE |
MİSKET DÜZENİ |
LA |
RE |
FA |
FA |
MÜSTEZAT DÜZENİ |
LA |
RE |
FA |
FA |
RAST DÜZENİ |
LA |
DO |
SOL |
DO |
SABAHİ DÜZENİ |
LA |
DO |
LA |
LA |
ŞUR DÜZENİ |
LA |
Mİ |
Sİ |
LA |
ÜMMİ DÜZENİ |
LA |
LA |
RE |
LA |
YEGAH DÜZENİ |
LA |
RE |
Sİ |
Sİ |
YEKSANİ DÜZENİ |
LA |
RE |
LA |
LA |
ZİRGÜLE DÜZENİ |
LA |
FA |
SOL |
SOL |
2. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri
|