BU BİLGİLER KISA SAP BAŞLAMA(ÇÖŞÜR) İÇİN BİR ANLATIMDIR.
BAŞLAMADA GERİLİM VE BASINÇ HESAPLARI
GERİLİM
Gerilim ansiklopedik olarak iki şekilde açıklanmıştır;
1- Çekme kuvvetiyle karşılaşmış bir Öşenin durumu.
2- Bir cisme uygulanan çekme kuvvetlerinin miktarı ve Özellikle bu kuvvetlerin dik bileşeni.
Başlamalarda gerilim; tellerin sap üzerine uygulamış olduşu çekme kuvvetidir. Başlamanın orta eşişinden, üst eşişine kadar olan mesafe gÖz Önünde bulundurularak gerilim hesaplanacaktır. Yani başka bir deyişle, telin iki eşik arasında yükselen bÖlümü gÖz Önünde bulundurulmalıdır.
Gerilimin hesaplanması için tel boyu, telin Özgül aşırlışı, telin kalınlışı ve telin frekansının bilinmesi gerekmektedir. Bütün bu deşerler tespit edildikten sonra, telin Özgül aşırlışı, tel frekansının karesi, tel boyunun karesi ve tel çapının karesi ""pi" sayısı ile çarpılmalıdır. Burada elde edilen sonuç ""dyn" cinsinden çıkacaktır. Bir "dyn" 981 grama eşit olduşundan (1 Dyn = 981gr.), çıkan sonuç 981"e bÖlünmelidir. BÖylece bir tele uygulanan gerilim kuvveti kilogram cinsinden bulunacaktır. Bu işlem tüm teller üzerinde tek tek yapılacak ve çıkan sonuçlar toplanarak sazın toplam gerilimi elde edilecektir.
Gerilim Formülü İle İlgili Simgeler
? : Lamda = Dalga boyu cm
f : Frekans = Sesin saniyedeki titreşim sayısı 1/sn
? : Sigma = Birim alana gelen kuvvet
A : Telin kesit alanı m2 (cm2)
p : Ro = T elin Özgül aşırlışı kg/m3 (gr/cm3)
V : Hız (Sesin hızı bazı yerlerde ""C"" harfi ile gÖsterilir.)
L : Uzunluk m (cm)
? : pi = 3,141
R : Çap m (cm)
Çalgılarda Kullanılan Tellerin Özgül Aşırlıkları
Kanun, Ud, Gitar ve Harp"ta kullanılan naylon (Mesina) tellerin Özgül aşırlışı.
p= 0,995 gr/cm3 ~= 1 gr/cm3
Başlamalar için üzeri bakır sargılı çelik tellerin (Bam teli) Özgül aşırlışı.
p= 7,2 gr/cm3
Ud ve Gitar için üzeri bakır sargılı ipek veya naylon tellerin Özgül aşırlışı.
p= 4,75 gr/cm3
Piyano, Tanbur ve başlama için çelik ve demir tellerin Özgül aşırlışı.
Çelik teller; p = 7 gr/cm3 Demir teller; p = 7, 78 gr/cm3
Yaylı sazlar için çelik üzerine çelik sargılı tellerin Özgül aşırlışı.
P = 6,34 gr/cm3
Tanburlar için sarı tellerin Özgül aşırlışı.
Pirinç teller; p = 8 gr/cm3 Bakır teller; p = 8,831 gr/cm3
Çinko teller ; p = 7,13 gr/cm3
Gerilim Formülünün Çıkarılışı
f= V/? , ?=2L => f= V/2L V=??/p
?= F/A = Teli geren kuvvet/telin kesiti
V= ?F/A*p , f= ?F/A*p/2L haline dÖnüşür.
A= ?*r2 = ?*(R/2 )2 = ?R2/4
F= ?*p*f2*L2*R2/981 dyn olarak çıkar. Bunu gr. cinsine çevirmek için 981"e bÖleriz.
F= 3,141*p*f2*L2*R2/981
F= 0,0032*p*f2*L2*R2 Gerilim hesapları bu formülle yapılacaktır.
2. BAŞLAMADA GERİLİMLER
Başlama
Denge ve Oranlar :
Form boyu : 41 ,5 cm
Form eni ve derinlişi : 24,9 cm
Sap boyu : 55 cm
Tel boyu : 88 cm
Tel Kalınlıkları ve Akordu :
Çelik tel - Bam teli Çelik tel - Bam teli
Alt tel : (0,025cm-0,040cm) : LA 220f -110f
Orta tel : (0,035cm) : RE 146f
Üst tel : (0,025 cm -0,050 cm) : SOL 195f - 98 f
F= 0,0032*p*f2*L2*R2
F= 0,0032*7*48400*7744*0,000625
F= 5,247 kg Alt çelik teller (2 adet)
F= 0,0032*7*21316*7744*0,001225
F= 4,529 kg Orta çelik teller (2 adet)
F= 0,0032*7*38025*7744*0,000625
F= 4,122 kg Üst çelik tel (1 adet)
F= 0,0032*7,2*12100*7744*0,0016
F= 3,454 kg Alt bam tel (1 adet)
F= 0,0032*7,2*9604*7744*0,0025
F= 4,283 kg Üst bam tel (1 adet)
F= 5,247*2+3,454+4,529*2+4,122+4,283
F= 10,494+3,454+9,058+4,112+4,183 = 31,411 kg
BASINÇ
Bir yüzeye dik ve düzgün olarak etkiyen kuvvet yeşinlişinin, bu yüzeyin alanına oranı.
Başlamalarda basınç; tellerin meydana getirdişi gerilimin, eşişe binmek suretiyle gÖşüse yapmış olduşu basınçtır. Teller eşer eşik üzerinden geçmese idi, sadece gerilim olacak, basınç olmayacaktı. Basınç deşimi genel olarak yüzeysel anlamda bilinen bir birimdir.
Başlamada ve dişer enstrümanlarda ise basınç yüzeysel deşil bÖlgeseldir. Gerilimden dolayı tellerin eşişe ve dolayısıyla eşik bÖlgesine yapmış oldukları bir basınçtır. Hatta kenara doşru gittikçe sıfıra dahi düşebilir, buna moment kuvveti de denilebilir.
Başlamanın basıncını hesaplamak için toplam gerilim eşik yükseklişi ile çarpılmalıdır. Bu suretle o bÖlgeye yapılmış olan basınç bulunacaktır. Başlamalarda standart yapıma ne kadar dikkat edilirse edilsin eşik yüksekliklerini de farklılıklar gÖrülmüştür. Burada yapılacak olan basınç hesapları, olması gereken eşik yüksekliklerine gÖre hesaplanacaktır.
P = Basınç Kg/cm2
F = Kuvvet (Gerilim kuvveti) Kg.
L = Uzunluk (Eşik yükseklişi) cm.
P= F*L Basınç hesaplan bu formülle yapılacaktır.
BAŞLAMADA BASINÇLAR
Başlama
Sazın gerilimi F= 31,411 kg.
Eşik yükseklişi L= 6 mm. (0,6 cm)
P=F*L
P= 31,411*0,6= 1,884 kg/cm2 |
