Özay Önal

Bir çalgı yapımcısının yaptığı çalgıyı çalabilmesi çok önemlidir. Bunun en temel gerekçesi çalgıyı test edebilmesidir. Ancak, ne yazık ki bu niteliğe sahip olmayan ustaların sayısı az değildir. Her yapımcı, bu beceriyi öğrendiği ustasından aldığı bilgiler kadar icracılardan da bir şeyler öğrenir. İyi icracılar yapımcıları yönlendirerek, hep daha nitelikli çalgıların üretilmesini sağlamışlardır. Bir icracı için çalgısını iyi çalabilmesi ne kadar önemliyse , onu tanıması ve dilinden anlaması da o kadar önemlidir.

Bağlamanın hala gelişim evresinde bir halk çalgısı olduğunu ve dolayısıyla henüz tam çözümlenmemiş sorunları olduğunu kabul etmek gerekir. Bağlama hakkında yazılmış , metotlar hariç, iyi yada kötü ayrımı yapmaksızın birkaç kaynak dahi saymak neredeyse mümkün değildir. mevcut bağlama metotları bağlamayı tanıtmak açısından son derece yetersiz hatta ciddi yanlışlarla doludur. Bağlama yapımıyla ilgili ciddi bir kaynak bulabilmek ancak hayaldir. Oysaki gelişmiş batı çalgıları için raflar dolusu kitaba ulaşmak mümkündür.

İşte tüm bu sebeplerden dolayı, bağlama icracısının karşılaştığı bir çok sorun vardır. İcracı bu sorunların bazılarını yapımcıya çözdürebilirken , diğer bazı sorunların çözümünde yapımcıların dahi yetersiz kaldığı görülebilir. Bu bölümde, bağlamanın kullanımı, bakımı ve bazı kısımlarına dair bir takım bilgiler vermeyi ve önerilerde bulunmayı amaçlıyoruz. Tavsiyeleriniz doğrultusunda bu bilgiler daha da genişletilecektir.

BURGULAR

Burguların yer aldığı kısım kırma olarak adlandırılır. Kırmanın sap ile geriye doğru bir açı yapması gereklidir. Bu açı tellerin üst eşiğe basmasını sağlar ve böylece teller yuvalarından atmaz.

Günümüz icracıları burgular açısından eskiye nazaran çok şanslıdırlar, çünkü bu gün çok güzel ağaçlardan torna makinelerinde üretilen burgulara karşılık, eskiden elde eğe ve zımpara yardımıyla yapılan iptidai burgular kullanılırdı. Burguların temel nitelikleri ne olmalıdır? Burgu ağacının sert ve homojen yapıda ve z olması gerekir. Bu niteliklere uyan ağaçların başında abanoz, pelesenk ve bubinga (daha çok ‘gül ağacı' olarak bilinir) gelmektedir. Yerli ağaçlardan erik ve şimşir de de iyi bir burgu malzemesidir.

Rayba, burgu kalemtraşı, çeşitli ağaçlardan burgular ve burgu ruju

Bağlamada kullanılan burgu sistemi sıkma burgu(ing. friction pegs)denilen sistemdir ki yüzyıllardır kemanda, Latin gitarlarında ve başka birçok halk çalgısında kullanılmaktadır. Bu sistemin mantığında konik burgu ucunun aynı koniklikte açılmış olan burgu deliğine girip sıkıştırılması ve sürtünme yaratarak dönmesi yatar. Eğer burgu veya gireceği delik konik değilse, tel germe işlemi esnasında burgunun getirilen son konumda kalmayıp geri attığı görülür. Ancak burgu ve delikte koniklik problemi olmasa dahi akort bırakma durumu yaşanabilir. Bunun önemli bir sebebi burgunun ve deliğin koniklik oranlarının birbirine uymaması olabilir. Bu durumda, deliklerin bir rayba (konik matkap ucu) yardımıyla düzeltilmesi ve burguların özel bir kalemtıraş ile uygun konikliğe tıraşlanması gereklidir.

Burgular ile ilgili diğer sık karşılaşılan bir sorun da çevrilirken çıkardıklar gıcırtı sesidir. Bu, burgularun atlayarak dönmelerine sebep olduğundan akordu çok zorlaştırır. Yapılacak şey gıcırdayan burguya çok az talk pudrası sürmektir. Ayrıca keman burguları için kullanılan burgu rujları da (ing. peg paste)bağlama için kullanılabilir. Bu ruj, burguların alt kısımlarına sürülerek daha ağır dönmelerini sağlar ve akorttaki ufak bozulmaları önler.

Burgular ile ilgili dişer sık karşılaşılan bir sorun da çevrilirken çıkardıklar gıcırtı sesidir. Bu, burgularun atlayarak dÖnmelerine sebep olduşundan akordu çok zorlaştırır. Yapılacak şey gıcırdayan burguya çok az talk pudrası sürmektir. Ayrıca keman burguları için kullanılan burgu rujları da (ing. peg paste)başlama için kullanılabilir. Bu ruj, burguların alt kısımlarına sürülerek daha aşır dÖnmelerini saşlar ve akorttaki ufak bozulmaları Önler.